آموزش آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی را در ادامه خواهیم آموخت.
این روش بیشتر در مناطق کم برخوردار که امکانات محدودتری دارند، انجام می‌شود. یعنی تمام ابزار و وسایلی که در این کار استفاده می‌کنند، مثل بیل و کلنگ، دستی هستند. آبیاری زمین به روش سنتی شاید راحت به نظر برسد، اما این کار نیز فوت و فن‌هایی دارد که احتمالاً هرکسی آن‌ها را نمی‌داند و تنها کشاورزان با تجربه از آن آگاه هستند.
همچنین بخوانید: آموزش کاش درخت راش درخانه
نحوه آبیاری
آبیاری زمین یکی از بخش‌های مهم مراحل کشاورزی و تولید محصولات مختلف است و جزو ارکان اصلی این شغل به حساب می‌آید. پس توجه به این مسئله و به کارگیری اصولی‌ترین روش‌ها امری ضروری است. در ادامه با نحوه انجام آبیاری به روش استاندارد آشنا می‌شویم.
آموزش مرحله به مرحله آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی
ایجاد شیب
با استفاده از شن کش، ذرات خاک را از فشردگی و تراکم درآورید. معمولاً برای شن کش از دسته‌های فلزی استفاده می‌کنند، اما این مدل دسته‌ها وزن زیادی دارند و باعث خستگی زودهنگام کاربران می‌شوند. به جای آن می‌توانید از دسته بیل استفاده کنید که سبک تر است و در روزهای گرم و سرد تبادل حرارت ندارد. سپس با بیل خاک را طوری پخش و زیرو رو کنید که زمین از حالت صافی درآید و کمی شیب ایجاد شود. بیل پارویی که تیغه پهن‌تری دارد در این بخش بیشتر به کار می‌آید.
وجود شیب برای آبیاری بهتر ضروری است، اما باید ملایم و جزئی باشد؛ نه به حدی زیاد که آب کاملاً هدر رود و نه آنقدر کم که آب به کلی از جای خود حرکت نکند.
-
زمین شیب دار:
اگر زمین دارای شیب ملایمی باشد، جریان آب بهتر و روان‌تر خواهد بود، یعنی نیازی به کنترل کامل آن نیست و خود به خود از یک سمت به سمت دیگر جریان پیدا می‌کند. با این حال، شیب زیاد نیز مشکل ساز است؛ چون اجازه جذب آب به خاک و محصولات را نمی‌دهد و با سرعت زیادی رو به پایین می‌رود.
-
زمین صاف:
در زمین‌های کاملاً صاف و بدون شیب نیز حرکت آب سخت تر است، یعنی شما باید دائماً با کمک بیل آب را به نقاط مختلف هدایت کنید؛ وگرنه فقط در یک قسمت جمع می‌شود و آبیاری به درستی انجام نمی‌گیرد.
بررسی منبع آب
یکی از مراحل آموزش آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی بررسی منبع آب است. بسته به موقعیت جغرافیایی و امکانات موجود در زمین کشاورزی، منابع مختلفی را برای تأمین آب می‌توانید در نظر بگیرید. معمولاً رودخانه، چشمه، قنات و چاه منابع مورد استفاده کشاورزان و باغداران برای تأمین آب هستند. از طریق این منابع، آب را به طرف مزارع و زمین‌های کشاورزی منتقل می‌کنند. شما نیز باید بررسی کنید که به کدام یک از این منابع دسترسی بهتر و راحت‌تری دارید.
ایجاد کانال
برای ایجاد کانال، مسیری را انتخاب کنید که بتوانید به راحتی با آبراهه‌های فرعی همه جای زمین را آبیاری کنید. از یک سمت زمین به سمت دیگر آن خطی صاف بکشید و بعد آن را حفر کنید.
اندازه کانال به میزان آبی که از منبع خارج می‌شود بستگی دارد. اگر حجم آب زیاد باشد، ابعاد کانال به اندازه ۶۰ یا ۷۰ سانتی‌متر است، اما اگر آب در حجم کمتری خارج می‌شود، ۳۰ سانتی‌متر هم کافی است. کانال اصلی که از بالا دست به پایین دست ایجاد می‌کنید، باید بزرگ‌تر باشد و برای مسیرهای فرعی، آبراهه‌های کوچک و دقیقی ایجاد نمایید.
بهتر است با کلنگ حفاری اولیه را شروع کنید و با بیل خاک را مرتب کرده و به حالت کانال درآورید، یعنی خاک وسط را به سمت دیواره‌ها فشار دهید تا کانال مقداری عمق پیدا کند. استفاده از دسته با کیفیت مثل دسته بیل سوپر ویشا باعث می‌شود که حین کار و وقتی بیل تحت فشار است، نشکند. یعنی با این انتخاب درست، زحمت شما کمتر می‌شود و با اعصاب راحت و تمرکز بهتر آبیاری را انجام می‌دهید. در مناطق کویری که خاک سفت تر است، بیل‌های فولادی مقاوم مثل بیل نمره سه کرگدن بیشتر کارایی دارند.
هدایت آب
یکی از اصلی ترین مراحل آموزش آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی هدایت آب است. با استفاده از بیل باید جریان آب را کنترل کنید و آن را به همه جای زمین‌های خود برسانید. اگر به شکل ذهنی زمین را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنید، هدایت و کنترل حجم و جریان آب راحت‌تر خواهد بود. اما وقتی این تقسیم‌بندی انجام نشود، ممکن است آب از مسیر منحرف شده و کنترل آن سخت شود.
باید مسیر یا کانال بخش‌هایی که به طور کامل آبیاری شدند را با سنگ بزرگی ببندید تا بیش از حد به آن‌ها آب نرسد و سپس آن را به سمت نقاطی که هنوز خشک و بی‌آب مانده‌اند هدایت کنید.
مقایسه آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی و مدرن
در کشاورزی مدرن از روش‌های جدید برای آبیاری زمین مثل آبیاری قطره‌ای استفاده می‌کنند، چون این کار با سرعت بیشتری انجام می‌گیرد و زحمت زیادی برای کشاورزان ندارد. یعنی به نوعی نیروی انسانی نقش کمتری در آبیاری دارند و تمام مراحل توسط سیستم مکانیزه انجام می‌شود. از همه مهم‌تر، روش مدرن به صرفه‌تر است، چون قابل کنترل و تنظیم بوده و از هدررفت آب جلوگیری می‌کند.
با این حال، در بسیاری از مناطق، با حفظ اصالت روش‌های سنتی همچنان پرطرفدار هستند، چون در مناطق دورافتاده امکانات لازم برای مجهزسازی زمین کشاورزی وجود ندارد یا کشاورزان نمی‌توانند هزینه اولیه تجهیزات آبیاری مدرن را پرداخت کنند.
جمع بندی آموزش آبیاری زمین کشاورزی به روش سنتی
آبیاری دستی در عین سادگی معایب خاص خود را دارد که باعث می‌شود در عصر حاضر شیوه‌های بهینه‌تری جایگزین آن گردد. مثلاً آب به شکل یکنواخت در همه جای زمین پخش نمی‌شود و هدررفت آن زیاد است. نیروی انسانی باید از اول تا آخر کار نظارت داشته باشد. برای کشاورزی پایدار و حفظ منابع آبی، باید تا جای ممکن تلاش کرد. این کار با جایگزینی روش‌های اصولی و مدرن امکان‌پذیر خواهد بود.
به نظر شما، استفاده از روش‌های سنتی اما بهینه‌تر کارآمد خواهد بود یا بهتر است در همه مناطق به سمت کشاورزی مدرن حرکت کنیم؟
