عوامل موثر بر عمر سازه یکی از موضوعاتی مهمی است که حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. عوامل و عوارض مختلفی هستند که می‌تواند یک سازه و پایداری آن را تهدید کند. تبادل حرارت، تاثیر پذیری از گرما و سرما، زنگ زدگی و خوردگی، ایجاد شکاف، ترک، شکستگی، فرسودگی و تخریب نمونه ای از این موارد است.
مدیریت و تخریب ساختمان نقش مهمی در توسعه کشور دارد. باید برای پایداری این توسعه درباره عمر مفید سازه‌ها و اجزای آن علم و دانش کامل داشت.
تکنیک های اصولی ساخت، انتخاب و به کارگیری جدید ترین مصالح ساختمانی و طراحی مناسب و دقیق باعث کیفیت بهبود سازه‌ها می‌شود.
در ادامه به چند مورد از عوامل موثر در طول عمر سازه می‌پردازیم.
شرایط آب و هوایی
در اقلیم ها و مناطق مختلف شرایط آب و هوایی متنوع است. به همین دلیل باید متناسب با آن محیط و منطقه برنامه‌ریزی‌هایی صورت بگیرد. نمی‌شود طرح‌ریزی‌های یک ناحیه را بر ناحیه دیگر تعمیم داد. سازگاری مواد و مصالح با آن اقلیم عمر مفید و پایداری سازه‌ها را تضمین می‌کند.
شرایط آب و هوایی و خاک یک منطقه از عواملی است که تاثیر مهمی بر سازه و طول عمر آن می‌گذارد. یک بنا باید در مقابل تغییرات آب و هوایی مثل گرما و سرمای شدید، بارش برف و باران و تگرگ، بادهای شدید محافظت گردد.
انتخاب صحیح مواد و مصالح
وقتی کیفیت مواد و مصالح انتخابی صحیح و سازگار با آن مکان باشد، سازه دوام و استحکام بالایی خواهد داشت. علاوه بر آن کیفیت ساخت نیز در پایداری سازه اهمیت دارد. این موضوع با مشاهده سازه‌های بسیار قدیمی که از دوره‌های قبل همچنان پابرجا مانده، قابل اثبات است. مواد خواص مختلفی دارند.
از این رو باید برای هر سازه متناسب با آن و خواص هر یک انتخاب‌های درستی انجام داد. استحکام همه مواد یکسان نیست، نوع شکل پذیری آنها متفاوت است، مقاومت هر کدام در برابر مسائل مختلف با دیگری تفاوت دارد. به همین دلیل است که انتخاب درست‌ترین مواد و مصالح مثل فولاد، سیمان، بتن، سنگ، کاشی، موزاییک و… در مرحله اول مهم و پراهمیت است.
مثلا ساختار سازه ای که برخی مواد خاص را در آن تولید می‌کنند متفاوت‌تر از بناهایی برای زندگی و یا مکان هایی برای تفریح است. و بر عوامل موثر بر عمر سازه تاثیر زیادی دارد.
اجرای اصولی
در زمان ساخت یک سازه باید به گونه‌ای طرح‌ریزی و اجرا گردد که هیچگونه نقصی در آن مشاهده نشود.
اجرای سازه با مهندسی صحیح، طراحی درست و اصولی و بر اساس محاسبات دقیق امکان پذیر است. همچنین پیش بینی وقوع حوادث و اتفاقات احتمالی و به کارگیری الزامات ایمنی اقدام مهمی است که افزایش عمر سازه را در پی دارد.
اجرای نادرست سازه مشکلات ساختاری بسیاری را به وجود می‌آورد که به کاهش عمر مفید یک سازه می‌انجامد. نظارت مستمر بر فعالیت ساخت یکی از کارهایی است که باید برای افزایش عمر آن انجام داد.
استفاده درست از سازه (عوامل موثر بر عمر سازه )
نگهداری درست از سازه‌ها به نوعی پیشگیری قبل از وقوع آسیب است.
نوع استفاده و شیوه به کارگیری سازه نیز در دوام و پایداری آن تاثیر دارد. نگهداری مواد، اشیا و وسایل در آن سازه متناسب با ساختار آن، عمر سازه را افزایش خواهد داد. در واقع باید یه شیوه ای نگهداری و محافظت شود که هیچ آسیبی به آن نرسد.
برنامه‌ریزی برای نگهداری به شکل منظم باعث افزایش عمر آن و عدم توجه به آسیب‌های جدی کاهش عمر سازه را در پی دارد. بازرسی دوره‌ای و منظم برای اینکه مسائل پنهان آشکار شود و در صورت امکان رفع گردد، اقدامی است که در میزان دوام سازه تاثیر دارد.
-
برای مثال وقتی دو سازه را با هم مقایسه می‌کنیم:
یک سازه همواره چک و بررسی می‌شود و مشکلات یا آسیب‌های آن شناسایی و رفع می‌گردد. در سازه دیگر هیچگونه عملی برای حفظ و نگهداری آن صورت نمی‌گیرد. طبیعتا این دو عمر و پایداری یکسانی نخواهند داشت. سازه اول دوام خیلی بیشتری دارد و تعمیرات و بازسازی های احتمالی در تشخیص اولیه آن کم هزینه‌تر است. در حالی که برای سازه دوم در صورت بروز مشکل تخریب کلی و اساسی نیاز دارد.
اقدامات مهم در ساخت سازه
یکی دیگر از عوامل موثر بر عمر سازه اقدامات مهم در ساخت سازه است. کاملا بدیهی است که این سازه‌ها دائمی نیستند و همانند بسیاری از موارد دیگر تاریخ انقضا دارند به مرور بنا به عوامل مختلفی آسیب می‌بینند. اما اگر قبل، حین و بعد از ساخت نکاتی درباره افزایش دوام و شیوه نگهداری مورد توجه قرار بگیرد، این آسیب دیرتر اتفاق می‌افتد.
تعمیرات و بازسازی اساسی سازه های آسیب دیده ساختار آنها را تغییر می‌دهد و عمر طولانی‌تری را به آنها می‌بخشد. اما این نکته نیز باید قابل توجه باشد که نقص‌ها و رفع مشکل سخت، هزینه بر و گاهاً غیر قابل انجام است. چه بسا بهتر است قبل از بروز هر مشکلی پیشگیری های برای آن انجام شود.
انجام اقداماتی مثل تمیزکاری بعد از اتمام ساخت و ساز نیز مهم است چون از لحاظ ظاهر آن سازه را ناخوشایند نشان می‌دهد. هم اینکه احتمال دارد با گذشت زمان آسیب نیز به آن وارد شود و کاربرد خود را از دست بدهد.
تمیزکاری، پاکسازی و حذف ضایعات، آلودگی‌ها، گرد و خاک و مواد ریز با استفاده از مواد مناسب نیز اقدام قابل توجه دیگری است. مثلاً به کارگیری پاک کننده سیمان از کاشی و سرامیک و یا پاک کننده سیمان از فلز.
با پشتوانه مهندسی های اصولی و مهارتی و رعایت برخی نکات خاص این هدف (افزایش عمر سازه) میسر می‌شود.
