کاشت و پرورش درخت بونسای یکی از آموزش های پیچیده ولی در عین حال شیرین و دلنشین است.
گیاه بونسای خیلی کندتر و دیرتر از بقیه گیاهان رشد می‌کند و تا تکمیل این روند باید صبر طولانی به خرج دهید. اما در صورتی که مایل هستید حتماً این گیاه را نگه دارید به جای بذر، خود گیاه بونسای را به صورت آماده خریداری کنید و فقط به نگهداری آن بپردازید و از مراحل کاشت و پرورش گذر کنید. این گیاه فقط به اندازه مشخصی رشد می‌کند و فقط به علت شکل خاصش به آن درخت می‌گویند و قطر و ارتفاع آن به سایر درختان نمی‌رسد. و به شرطی که در شرایط متعادلی رشد کند، آب و نور کافی به آن برسد و به صورت منظم و مناسب به آن رسیدگی شود گل و میوه نیز میدهد.
مراحل کاشت درخت بونسای
- انتخاب گیاه
- مکان قرارگیری
- تنظیم نور و گرما
- گلدان
- زهکشی
- خاک مناسب
- کاشت
- آبیاری
- نصب سیم
- هرس
- تعویض گلدان
انتخاب گیاه
قبل از شروع هرکاری استفاده از دستکش و ماده ضدعفونی کننده مخصوص که مانع انتقال بیماری و ایجاد قارچ در گیاه می‌شود را فراموش نکنید. در زمان کاشت و پرورش مهمترین رکن انتخاب نوع گیاه می‌باشد. قبل از هر کاری باید تصمیم بگیرید که قرار است چه گیاهی را پرورش دهید تا ملزومات متناسب با آن را تهیه نمایید. گیاه بونسای گونه‌های مختلفی دارد و شامل یک گیاه خاص نمی‌باشد. در این مرحله متناسب با سلیقه، اطلاع از نوع گیاه و سایر عوامل که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم. باید گیاه مورد نظر خود را تهیه کنید و شرایط نگهداری آن گیاه را در نظر بگیرید تا بتوانید در بهترین حالت به رشد آن بپردازید و گیاهی سالم و زیبا را تحویل بگیرید.
مکان قرارگیری
مکان قرارگیری بونسای مهم است. باید بسته به برخی زمینه ها مثل نور و آب در جای مساعدی قرار گیرد برخی از انواع درخت بونسای قادرند در نواحی باز و بیرون از خانه رشد کنند. اما برخی از آنها حتماً باید در مکان های بسته با آب و هوای متعادل پرورش یابند. پس اگر می‌خواهید در خانه یا محل کارتان این گیاه را پرورش دهید باید بذر و درخت آن را تهیه کنید. و در جایی قرار دهید که احتمال آسیب و صدمه به حداقل برسد.
تنظیم نور و گرما
درختان بونسایی که باید آفتاب حتما به آن ها بتابد را نزدیک پنجره‌ها و بخش‌های پر تلالو قرار دهید. اگر گیاه شما در جایی قرار دارد که نور در حد کفایت گیاه وجود ندارد. از نورهای مصنوعی مخصوص گیاه استفاده کنید که قابلیت تنظیم شوندگی دارند و به اندازه نیاز به آن می‌تابند تا آسیب نبیند. و گیاهانی که نور زیاد مسبب پلاسیدگی می‌شود را از این مکان دور کنید و نوری ملایم و از پشت چندین لایه به آن ها بتابانید.
آب و هوای گرم و سرد با شدت زیاد با بونسای سازگاری ندارد و آن را از بین می‌برد. اگر گرما خیلی زیاد باشد پلاسیده می‌شود و اگر گرما کم باشد یا رشد متوقف می‌شود یا به طور کلی گیاه خشک می‌شود. سرمای هوا نیز به این صورت باعث مشکل در رشد گیاه خواهد بود اگر بونسای شما نیاز به گرما دارد آن را کنار بخاری قرار دهید و دقت کنید که دمای آن بیش از حد زیاد نباشد.
گلدان مخصوص درخت بنسای
گلدان برای بذر بونسای با گلدان برای جوانه و گیاه بونسای تفاوت دارد برای بذر بونسای فضایی کم حجم هم کفایت می‌کند تا به حدی برسد که احتیاج به معاوضه آن باشد، طول می‌کشد ولی اگر از خود گیاه بونسای یا ساقه ی آن استفاده می‌کنید باید گلدان حجیم تری را انتخاب نمایید به این خاطر که اگر ریشه در فضای کافی رشد نکند به مرور از بین می‌رود و اگر هم اندازه ظرف خیلی بزرگ باشد ریشه‌ها نمی‌توانند خود را به منبع آب برسانند و جوانه نیز سر از خاک بیرون آورد در این صورت نیز از بین می‌رود پس یکی از مهمترین عوامل در رشد و پرورش گیاه انتخاب گلدان مناسب است تا زمانی که گیاه به قوام استحکام کافی نرسد نباید آن را جابجا کنید.
زهکشی
زهکشی برای تامین آب و نیز جلوگیری از ریزش خاک انجام می‌گیرد زهکشی توسط سنگریزه و خاک‌های دانه درشت صورت می‌گیرد و لایه‌ای را بین سوراخ‌های ظرف با خاک و ریشه ایجاد می‌نماید. با زهکشی آب به راحتی از آن خارج می‌شود و از پوسیدگی آن در اثر ارتباطی مستقیم و بیش از حد با آب خودداری می‌کند. چون این سوراخ‌ها به اندازه‌ای هستند که خاک می‌تواند از آنها رد شود باعث می‌شود تا خاک در ظرف باقی بماند و مانع ریزش آن می‌شود.
خاک مناسب کاشت و پرورش درخت بونسای
برخی گیاهان ریشه‌های مقاوم و محکمی دارند آنها قادر هستند در خاک‌های سفت و وضعیت سخت دوام بیاورند و همچنان به رشد خود ادامه دهند. اما ریشه بسیاری گیاهان نرم و ضعیف است و در خاک‌های فشرده دوام نمی‌آورد. این گیاهان باید در خاک‌های نرم و دانه ریز رشد کنند گاهی اوقات ذرات خاک به خاطر فشردگی به هم می‌چسبند. برای اینکه این ذرات را از هم جدا کنید و به خاک نرم و مناسب تبدیل نمایید. می‌توانید از بیلچه یا تیشه کمک بگیرید و با آن ها خاک را چندین بار زیر و رو کنید و ذرات درشت‌تر را نیز از آنها جدا نمایید تا به بافت نرم و یکنواختی دست یابید.
مرحله کاشت درخت بونسای
با بیلچه خاک را روی لایه‌های زهکشی بریزید و گودالی را برای قرارگیری بذر ایجاد نمایید اگر می‌خواهید بذر بونسای را بکارید سوراخ گودال باید کوچک و نزدیک به سطح خاک باشد اما اگر خود گیاه بونسای را می‌کارید باید به اندازه طول ریشه گودال ایجاد کنید تا بدون آسیب در خاک فرو رود و قسمت سبز آن را بیرون از خاک نگهداری کنید و بقیه خاک را به کناره‌های گیاه بریزید و جای آن را سفت کنید تا کج نشود این خاکریزی باید با اندازه گلدان مناسب باشد بعد از آن باید فضای کافی و مناسب برای رشد گیاه را در نظر بگیرید.
آبیاری
فرایند آبیاری گیاه را به شکل پیاپی و در مقیاس مشخصی تکرار کنید چون بذر گیاه ضعیف است. هنگام آبیاری ملایمت بیشتری را به خرج دهید وگرنه دچار آسیب می‌شو.د مقدار آب زیاد گیاه را می‌پوساند و آب کم نیز آن را خشک و پژمرده می‌کند. گاهی اوقات نیاز است فقط آب به صورت اسپری و فقط در حد چند قطره به گیاه برسد همه جوانب را در نظر بگیرید تا گیاه از بین نرود.
روی گیاه را با یک لایه محافظ مثل نایلون بپوشانید و دمای اطراف آن را تنظیم کنید و چندین بار این نایلون را از روی آن بردارید تا هوا درون خاک جریان پیدا کند و به بذر برسد و در صورت خشکی و کمبود آب به روی آن اسپری کنید.
نحوه ی نصب سیم در کاشت و پرورش درخت بونسای
نصب سیم مختص درخت بونسایی می‌باشد که تا حدی رشد کرده و قابلیت شکل پذیری را دارد. یکی از وجه ممیزهای بونسای همین قابلیت است که با استفاده از سیم نوع رشد و شکل قابل تغییر و هدایت است. البته باید از این سیم فقط به منظور تکیه‌گاه استفاده کنید و به اندازه ای نباشد که کاملاً به آن بچسبد و باعث خفگی گیاه شود. فاصله بین گیاه و سیم را رعایت کنید و بیش از اندازه آن را سفت نکنید.
هرس
گاهی گیاه به خوبی رشد نمی‌کند حالتی پیش می‌آید که بایستی برگ و ساقه‌های زرد و خشک آن ها را هرس و جدا نمایید. تا نقاط سالم نیز درگیراین مشکل نشوند. یا گیاهان هرز و بی فایده را هم از بین ببرید چون آن ها از تمامی مواد موجود در آب و خاک تغذیه می‌کنند. و مانع رشد گیاه اصلی می‌شوند همه ی این اقدامات کیفیت گیاه را بالا می‌برد و درخت سالم‌تری را به شما تحویل میدهد.
تعویض گلدان
بعد از اینکه کاشت و پرورش درخت بونسای تکمیل شد باید سیم هدایت کننده و شکل دهنده را بردارید و ظرف آن را نیز عوض کنید. این کار فضای بیشتری به ریشه میدهد همچنین با رشد گیاه وزن آن نیز افزایش پیدا می‌کند و به طبع اگر این ظرف کوچک باشد نمی‌تواند وزن آن را تحمل کند و می‌شکند. برای حل این مشکل آن را با گلدانی جادارتر جایگزین نمایید.
